Sarıkamış Harekâtı'nda 90 Bin Askerin Şehit Olduğu Bilgisi Büyük Bir Yanılgıdan

 SARIKAMIŞ HAREKÂTI'NDA 90 BİN ASKERİN ŞEHİT OLDUĞU BİLGİSİ BÜYÜK BİR YANILGIDAN Özel Gebze Özelsin Koleji öğrencileri, Sarıkamış Harekâtı'nın 106. yıl dönümünde Sarıkamış Şehitlerini andılar. Okulun konferans salonunda gerçekleşen anma etkinliği tüm şehit-gazilerimiz için saygı duruşu ve İstiklâl Marşı ile başladı. Daha sonra Araştırmacı-Yazar Muhammed Aslan, "Kar ve Ölüm: Sarıkamış Harekâtı" başlıklı bir sunum yaptı. Sunumda, I. Dünya Savaşı'nda Kafkas Cephesi ve Sarıkamış Harekâtı ele alındı. Sarıkamış Harekâtı'nın, Türk Tarihi'nin en önemli askeri harekâtlarından birisi olduğunu söyleyen Aslan; harekâtın kendisinin değil zamanlamasının yanlış olduğunu belirtti. Mehmetçik'in lojistik ve kışlık donanımının ağır hava ve coğrafya koşullarına hazır olmadığını, açlık ve şiddetli soğuklara bağlı olarak binlerce askerin hipotermiden vefat ettiğini söyledi. Hipotermi dışında tifüs salgınında büyük kayıplara neden olduğunu, tifüs salgınıyla vefat edenler arasında harekât sırasında  10. Kolordu Kumandanı olarak görev yapan daha sonra 3. Ordu Kumandanlığına getirilen Hafız Hakkı Paşa'nın da bulunduğu ifade etti.  Harekât öncesinde Köprüköy-Azap Muharabeleri'nde Osmanlı ordusunun, Rus ordusuna karşı üstünlük kurduğunu, harekâtın her aşamasında Harbiye Nazırı ve Başkumandan Vekili Enver Paşa'nın aktif rol aldığını söyledi. Lojistik ve ikmâl açısından olmasa da her iki ordunun asker sayısının birbirine yakın olduğunu ifade eden Aslan, Kafkas Cephesi’nde Rus ordusunda Gönüllü Ermeni Tugayları (İntikam Tugayları) ile birlikte 125.000 civarında asker olduğunu, Kafkas Cephesi’nde Osmanlı ordusunu oluşturan 3. Ordu bünyesinde ise 118.000 civarında asker olduğunu bunlardan 96.550’sinin savaşmaya hazır askerlerden oluştuğunu önemle belirtti. Osmanlı ordusunun hedefinin Sarıkamış’ı ele geçirmekken Rus ordusunun hedefenin ise Erzurum’u ele geçirmek olduğunu bu nedenle Rus kaynaklarında harekâtın "Erzurum Harekâtı" olarak geçtiğini söyledi. Osmanlı ordusu adına harekâtın kırılma noktalarından birisi 9. Kolordu Kumandanı Ali İhsan Latif Paşa’nın gece taarruzuna karşı çıkmasıydı. 9. Kolordu, 25 Aralık 1915 tarihinde Yukarı Sarıkamış bölgesine gelmelerine rağmen Ali İhsan Latif Paşa’nın gece taarruzuna karşı çıkarak askerlerini dinlendirmesi, yorgun ve bitap düşen binlerce askerin -30 dereceyi bulan soğuklarda şehit olmasına neden oldu. Harekâtın bir diğer kırılma noktasının ise  10. Kolordu Kumandanı Hafız Hakkı Paşa'nın harekât planının dışına çıkması olduğunu belirtti. Harekâtın ocak ayının başında başarısızlıkla sonuçlanması nedeniyle 16 Şubat 1916 tarihinde Erzurum’un Ruslar tarafından işgal edildiğini ve Osmanlı Basını'nda, I. Dünya Savaşı sırasındaki en büyük sansürlerden birisinin uygulandığını buna bağlı olarak harekât ile ilgili basında yazılı-görsel metaryallerin yetersiz olduğunu dile getirdi.             Muhammed Aslan; "Başarısızlıkla sonuçlanan harekât ile ilgili uygulanan sansür nedeniyle kayıplarla ilgili net bir bilgi yoktur. Fakat kesin olarak bilinen birşey vardır ki, şehit sayısının 90 bin olmadığıdır. Harekâtta görev yapan Kurmay Yarbay Köprülü Şerif (İlden) Bey ve Hafız Hakkı Paşa'nın hatıratları konuyla ilgili önemli kaynaklar arasında yer alsa da özellikle Köprülü Şerif Bey abartılı bilgiler vermektedir. Konuyla ilgili Rus kaynaklarında çok daha detaylı bilgiler yer alsa da tarihsel gerçekler Ruslar tarafından çarpıtılmıştır. Ruslar, savaşın ardından 18 bini Sarıkamış'ta olmak üzere 23 bin civarında şehidimizi defnetmiştir. 11. Kolordu'nun Aras Vadisi'nde verdiği şehitler de göz önüne alındığında 30 bin kadar şehidimiz olduğu anlaşılmaktadır. Bu bilgi 3. Ordu Kurmay Başkanı Felix Guse'nin verdiği bilgilerle örtüşmektedir. Rus Kafkas Cephesi Başkumandanı General Nikolay Yudeniç hatıratında 20 bin Türk askerini esir aldıkları bilgisini vermektedir. 9. Kolordu Kumandanı Ali İhsan Latif (Sökmen) Paşa ve üç tümen kumandanı Ruslara esir düşmüştü. Osmanlı ordusundan komuta kademesinde birçok önemli ismin esir düşmesi Rus Basını'nda büyük etki yarattı. Burada unutulmaması gerekenlerden birisi de Sarıkamış Harekâtı sırasında yaralanan ve tifüs salgınına yakalanan askerlerdir. Harekât sonrasında 15.808 hasta ve yaralının olduğu bilgisi vardır. Tüm bu bilgiler göz önüne alındığında Sarıkamış Harekâtı'nda, Osmanlı ordusunun kaybının 30-40 bin civarında olduğu, 90 bin şehit bilgisinin yanlış olduğu gerçeği ortaya çıkmaktadır. Bu söyleşi vesilesiyle Sarıkamış şehit ve gazileri başta olmak üzere tüm şehit ve gazilerimizi rahmetle, minnetle anıyorum."